“โคก หนอง นา โมเดล” ถือเป็นแนวคิดในการออกแบบพื้นที่ตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ซึ่งพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงสืบสาน รักษา และต่อยอด โดยเป็นการทำเกษตรในพื้นที่จำกัด กักเก็บน้ำไว้ทั้งบนดินและใต้ดิน แต่สามารถสร้างประโยชน์ให้เกิดขึ้นอย่างเห็นผล
กระทรวงมหาดไทยมอบหมายให้กรมการพัฒนาชุมชน น้อมนำหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาเป็นหลักในการส่งเสริมกระบวนการเรียนรู้และการมีส่วนร่วมของประชาชน เน้นประชาชนเป็นศูนย์กลาง โดยการพัฒนาคนให้พึ่งตนเองมีความเป็นเจ้าของและบริหารจัดการโดยชุมชน พัฒนาหมู่บ้านหรือชุมชนให้มีวิถีเศรษฐกิจพอเพียงและเป็นสังคม “อยู่เย็น เป็นสุข” โดยใช้หมู่บ้านเป็นฐานของการพัฒนา มุ่งสร้างภูมิคุ้มกันทุกครัวเรือน และพัฒนาคนให้มีความรู้และปรับตัวให้สามารถดำเนินชีวิตอย่างมีความสุข มีอาชีพ สร้างรายได้ ท่ามกลางวิกฤติโลกที่มีการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วด้วยการจัดทำโครงการใช้ศาสตร์พระราชา ประยุกต์กับแนวคิดการพัฒนาพื้นที่และออกแบบเชิงภูมิสังคมไทยในรูปแบบ “โคก หนอง นา โมเดล” ให้สามารถ
๑) แก้ไขวิกฤติด้านเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม
๒) เสริมสร้างความสามัคคีและสร้างเสริมสุขภาพให้แข็งแรงผ่านการทำกิจกรรมพัฒนาพื้นที่ร่วมกัน
๓) สร้างระบบเกษตรกรรมยั่งยืนที่ผลิตอาหารปลอดภัยจากสารเคมีและผลิตสมุนไพรต่าง ๆ เพื่อยกระดับอาหารให้เป็นยา ที่สามารถสร้างเสริมภูมิต้านทานโรคต่าง ๆ
๔) เพิ่มการจัดการให้กักเก็บน้ำฝนที่ตกในพื้นที่ได้อย่างเพียงพอต่อการเพาะปลูก และการดำรงชีวิตช่วยแก้ปัญหาภัยแล้งและน้ำท่วม
๕) เพิ่มพื้นที่ป่าที่ช่วยฟอกอากาศที่บริสุทธิ์และช่วยกักเก็บคาร์บอนในชั้นบรรยากาศลดปัญหาฝุ่นละอองขนาดเล็ก PM ๒.๕
๖) เก็บรักษาและฟื้นฟูหน้าดินด้วยการเก็บตะกอนดินในพื้นที่สร้างความสมดุลในระบบนิเวศในดิน น้ำ และป่า
๗) เพิ่มความหลากหลายให้กับพันธุกรรมของสิ่งมีชีวิตทั้งพืช สัตว์
เป็นต้นไม้ประจำจังหวัดในภาคอีสาน รวมถึงไม้มงคลต่างๆ ทั้งในจังหวัดขอนแก่น และจังหวัดอื่นๆ ในภาคอีสาน
ต้นมะหาดเป็นไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ ลำต้นตั้งตรง ผิวเปลือกนอกขรุขระแตกเป็นรอยสะเก็ดเล็กๆ มียางไหลซึม ใบเป็นใบเดี่ยว รูปไข่ ปลายใบแหลม โคนใบเว้ามน ใบอ่อนมีขน ออกดอกเป็นช่อตามบริเวณง่ามใบ มีสีเหลือง ออกดอกช่วงเดือนกุมภาพันธ์-เมษายน ผลกลมขนาดใหญ่เปลือกนอกมีผิวขรุขระ
ต้นกัลปพฤกษ์เป็นไม้ยืนต้นผลัดใบสูง 20 เมตร โคนมีพูพอน เปลือกสีดำแดงแตกเป็นร่องลึก กิ่งอ่อนและช่อดอกมีขนนุ่มสีน้ำตาล ใบเป็นใบประกอบแบบขนนกเรียงสลับกัน รูปหอกแกมขอบขนาน ออกดอกเป็นช่อตามกิ่งพร้อมใบอ่อน ใบประดับรูปหอก ดอกเริ่มบานสีชมพู แล้วเปลี่ยนเป็นสีขาวตามลำดับ ผลเป็นฝักทรงกระบอก
ต้นขี้เหล็กบ้านเป็นไม้ยืนต้น เปลือกสีเทาอมน้ำตาลแตกตามยาวเป็นร่อง ใบเป็นใบประกอบแบบขนนกเรียงสลับกัน ออกดอกเป็นช่อสีเหลืองที่ปลายกิ่ง ฝักแบนสีน้ำตาล
ต้นกันเกราเป็นไม้ยืนต้นสูง 10–15 เมตร ใบเป็นใบเดี่ยวเรียงตรงข้าม แผ่นใบรูปรี ปลายใบแหลมยาว โคนใบสอบ ออกดอกเป็นช่อที่ปลายกิ่งและซอกใบตอนปลายกิ่ง เมื่อเริ่มบานกลีบดอกสีขาว ต่อมาเปลี่ยนเป็นสีเหลืองมีกลิ่นหอม ผลเป็นทรงกลม มีติ่งแหลมสั้นติดอยู่ที่ปลาย สีส้มอมเหลือง แล้วเปลี่ยนเป็นสีแดงเมื่อผลแก่
รวมภาพพัฒนาการ กิจกรรม โคก หนอง นา พุทธอารยเกษตร
พระธีระพงษ์ นรินฺโท, ดร.
083 169 9456
นายนิรุต ป้องสีดา
087 102 0854